W tym osmiominutowym, czarno-bialym filmie Kassovitz zagral glowna role chlopaka probujacego bezskutecznie wrzucic pilke do kosza, by zrobic wrazenie na Solange, pieknej Metysce trenujacej koszykowke. Dlugometrazowym debiutem Kassovitza bylo swoiste rozwiniecie tamtej krotkometrazowki, Metyska (Metisse) z 1993 roku. Jest to historia trojkata uczuciowego pomiedzy metyska Lola i dwoma starajacymi sie o jej wzgledy mezczyznami, ktorych jednakowo kocha. Jeden jest bialy, drugi czarny. Mathieu gra bialego Félixa, ktory uwielbia nocne kluby, rap i swoj rower (jest jedynym kurierem w Paryzu rozwozacym przesylki na rowerze). Jamal jest czarny, studiuje prawo, zeby sprawic przyjemnosc swoim rodzicom i nosi zawsze dobrze skrojone garnitury. Gra go Hubert Koundé, ktory pojawil sie pozniej w jednej z glownych rol w Nienawisci, najbardziej znanym filmie Kassovitza, a ostatnio w komedii Razem razniej.

Pewnego dnia Lola zaprasza obu chlopcow do siebie na kolacje, zeby im oswiadczyc, ze jest w ciazy i nie wie, ktory z nich jest ojcem. Interesuje ja tylko to, ktory z nia zostanie. Po malej sprzeczce Félix decyduje sie zapomniec o Loli. Woli nadal spotykac sie z przyjaciolmi w nocnych klubach, nocowac na komisariacie i jesc babcine obiadki. Po prostu zyc. Tymczasem Jamal, z milosci do Loli, rzuca studia i zatrudnia sie w fast foodzie. Lola poruszona jego determinacja proponuje mu, by sie do niej przeprowadzil. Po jakims czasie przyzwyczajaja sie do zycia we dwoje. I gdy wszystko zaczyna dobrze sie ukladac Lola otrzymuje wyniki testow na ojcostwo...

Pomysl na ten film Mathieu zaczerpnal bezposrednio z codziennego zycia. Obserwujac swoich przyjaciol i stosunki miedzy nimi dostrzegl, ze tworza kolorowa mieszanke ras i problemow. Za Metyske Kassovitz byl w 1993 roku po raz pierwszy nominowany do Cezara: dla najlepszego filmu i dla nadziei francuskiego kina. Pierwsza z tych nagrod dostal dopiero za Nienawisc, a druga za role Johnny'ego w Patrz jak gina ludzie (Regarde les hommes tomber). Johnny to malo rozgarniety zlodziejaszek, ktorego bierze pod swoje skrzydla stary naciagacz i oszust karciany Marx. W role Marxa wspaniale wcielil sie sam Jean Louis Trintignant. Przemierzajac razem Francje wzdluz i wszerz, wplatuja sie coraz bardziej w ciemne sprawki francuskiego swiata przestepczego. Zaczynaja sciagac haracz od dluznikow szefa mafii, a koncza na wykonywaniu dla niego mokrej roboty. Temat agresji byl zawsze tematem przewodnim filmow Kassovitza, zarowno tych, ktore wyrezyserowal, jak i tych w ktorych gral.

Kolejnym etapem byla nagrodzona w Cannes za rezyserie Nienawisc - film ktory przyniosl Kassovitzowi swiatowy rozglos. Mialam okazje obejrzec ten film we Francji, zanim jeszcze pojawi sie na 11-tym Warszawskim Festiwalu Filmowym, a pozniej po roku trafil wreszcie do polskich kin. W filmie bohaterowie mowia slangiem paryskich przedmiesc i trudno bylo czasem zrozumiec dialogi. Tego typu problemy mieli sami Francuzi, ktory nie stykaja sie z tym srodowiskiem. Porownywano go do amerykanskiego back slang, jezyka raperow, ktory rowniez jest niezrozumialy dla reszty Amerykanow. We francuskim magazynie filmowym Premiere pojawil sie nawet artykul, w ktorym tlumacze skarzyli sie na trudnosci, jakie stwarzal im tekst Nienawisci, podajac wiele ciekawych przykladow. Po raz pierwszy zargon ulicy pojawil sie w kinach.

Nienawisc byla krecona w samym srodku cité, podmiejskiej dzielnicy, podobnej do tej pokazanej w filmie. Podczas realizacji filmu oryginalny tytul zostal zmieniony, by nie powodowac zbednych konfliktow z mieszkancami i brzmial Prawo cité. W scenariuszu nie umieszczono tez sceny finalowej, mimo to w 11 z 12 wytypowanych miejsc ekipie odmowiono praw do krecenia filmu. Posrod trzech glownych bohaterow: Vinza, Saida i Huba, ktorzy w filmie nosza imiona grajacych ich aktorow, tylko jeden nie wychowal sie w podmiejskim cité. To Vincent Cassel (syn innego znanego francuskiego aktora, Jean-Pierre Cassela), ktory pojawil sie juz u Kassovitza w malej rolce w Metysce. Rola Vinza w Nienawisci byla poczatkiem jego wspanialej kariery. Dwaj pozostali to Said Taghmaoui i wspomniany juz Hubert Koundé.

Film przedstawia 24 godziny z zycia przedmiescia, w ktorym wybuchla uliczna wojna miedzy mlodzieza i policja. Wszystko zaczelo sie od tego, ze podczas przesluchania policjant ciezko pobil mlodego Abdela, ktory zapadl w spiaczke. Dla mlodych mieszkancow cité to znak do ataku na policjantow. Jeden z nich gubi podczas walk swoj sluzbowy pistolet. Znajduja go trzej przyjaciele: Vinz, Said i Hub, ktorzy rozpoczynaja wedrowke przez miasto. Obserwujac ich poznajemy zycie tysiaca podobnych im mlodych ludzi bez przyszlosci i wiemy, ze pistolet w koncu wystrzeli, zastanawiamy sie tylko kiedy to nastapi...

Po tak wspanialym i poruszajacym debiucie Kassovitz wyrezyserowal i zagral jedna z glownych rol w Zabojcy (Assasin(s)) - filmie, ktory spotkal sie ze skrajnymi reakcjami widowni. Jest to historia Wagnera, starzejacego sie platnego zabojcy, ktory szuka nastepcy. Na swego ucznia wybiera mlodego zlodziejaszka Maxa, ktorego gra Kassovitz. Jednak Max okazuje sie malo pojetnym uczniem. Dopiero pozbawiony skrupulow 13-letni Mehdi zadowala mistrza, a wkrotce zaczyna go przerastac. Film pelen jest brutalnych scen, ktore wedlug zamierzen rezysera mialy zwrocic uwage widza na problem przemocy w mediach. Jednak Kassovitz wpadl w podobna pulapke, w jaka jeszcze przed nim zaplatal sie chociazby Olivier Stone krecac Urodzonych mordercow - stworzyl kolejny obraz przeciwko tworzeniu ktorych chcial zaprotestowac.

Od tamtej pory Mathieu nie zrobil zadnego nowego filmu, ale pojawil sie na ekranie jako aktor. Moglismy go zobaczyc w malej rolce w Piatym elemencie (Le cinquieme element) Luca Bessona. Wspaniale zagral cpuna probujacego okrasc granego przez Bruce'a Willisa taksowkarza Korbena Dallasa, gdy ten otwiera rano drzwi swej przytulnej celi, by udac sie do pracy. Kolejnym filmem, w ktorym Mathieu pojawil sie ostatnio jest Przyjemnosc, i przykrosci z nia zwiazane, gdzie w jednej z glownych rol wystepuje takze jego bliski przyjaciel Vincent Cassel. Ich drogi rozeszly sie na pewien czas po Nienawisci - filmie, ktory dla obu byl jak na razie najwiekszym osiagnieciem.

W tym czasie Cassel zagral w filmowej wersji francuskiego komiksu o Dobermanie i jego bandzie, ktora bezkarnie napada na banki i kpi z bezradnosci policji. Doberman pelen byl rytmicznie montowanych, szybkich, brutalnych scen i czarnego humoru, a wszystko to na tle wprowadzajacej w trans muzyki techno. Zagral w nim rowniez Tchéky Karyo, znany z glownej roli w Nikicie Luca Bessona, ktory tu wcielil sie w postac demonicznego inspektora policji z piekla rodem. Doberman byl wedlug mnie jednym z ciekawszych obrazow zeszlorocznego, 13-tego juz Warszawskiego Festiwalu Filmowego i z pewnoscia niezapomnianym przezyciem. W tym roku na 14-tym Warszawskim Festiwalu Filmowym pojawia sie tylko dwa (oprocz koprodukcji) „czysto" francuskie filmy: komedyjka Paparazzi i zapowiadajacy sie dosyc ciekawie obraz Ci, ktorzy mnie kochaja, wsiada do pociagu (Ceux qui m'aiment prendront le train). Zabraknie niestety szalenie interesujacego, wspomnianego juz przeze mnie filmu Przyjemnosc, i przykrosci z nia zwiazane, w ktorym po raz kolejny spotkali sie Mathieu Kassovitz i Vincent Cassel, tym razem obaj po tej samej stronie kamery - jako aktorzy.

Film w rezyserii Nicolasa Boukhriefa Przyjemnosc, i przykrosci z nia zwiazane (Le plaisir, et ses petits tracas) nawiazuje do filmu Maxa Ophülsa Przyjemnosc (Le plaisir) z 1951 roku. Przyjemnosc skomponowana byla z trzech historii opartych na nowelach Maupassanta. W pierwszej z nich, w Masce (Masque), pewien stary czlowiek zaklada maske, dzieki ktorej zaspokaja wreszcie swoja zadze. Druga z nich, Dom Tellier (La Maison Tellier), opowiada o domu schadzek. Pewnego wieczoru stali bywalcy zastaja tam zamkniete drzwi. Trzecia to Modelka (Modele), o mlodym malarzu, ktory zakochuje sie w jednej ze swoich modelek. Znuzony po jakims czasie probuje z nia zerwac, ale dziewczyna rzuca sie z okna jego pracowni. W Przyjemnosci, i przykrosciach z nia zwiazanych natomiast rezyser uzyl konstrukcji lancuchowej, laczac jedna historyjke z druga postaciami niewiernych kochankow. Przypomina to troche utwor muzyczny, w ktorym tempo powoli narasta poprzez pojawiajace sie kolejno nowe motywy i instrumenty. Nasuwa to skojarzenie chociazby z Bolerem Ravela czy Dzwonami rurowymi Mike'a Oldfielda.

Pierwsza postacia jako widzimy jest dusiciel (Vincent Cassel), ktory bedzie sie pojawial co jakis czas powodujac przyspieszenie tempa filmu. Potem poznajemy rannego zolnierza, ktorym opiekuje sie pielegniarka o wielkim sercu (Julie Gayet). Sledzac dalej jej losy dowiadujemy sie, ze jej narzeczony (Mathieu Kassovitz) jest komikiem, pracujacym w nocnym klubie. Kiedy pewnego wieczoru wraca z pracy ratuje niedoszla samobojczynie w wieku przekwitania (Caroline Cellier) i proponuje jej wspolny wieczor. Wtedy znowu na chwile pojawia sie nasz dusiciel. Pozniej poznajemy meza tej kobiety, ktory jest biseksualista (Michele Placido) i probuje uwiesc mlodego Wlocha-niemowe. W koncu znajduje sobie mlodego kochanka (Francis Renaud), brata aktorki filmow porno (Florence Thomassin), ktora interesuje sie nasz dusiciel. I znow wracamy do punktu wyjscia, tylko tym razem bogatsi w wiedze o tym, ze przyjemnosc milosci nie trwa dluzej niz chwile.

Film pokazuje przyjemnosc i pozadanie w krzywym zwierciadle - gorzkie i cierpkie odbicie naszych obyczajow milosnych. Przedstawia nam stereotypy ludzi, w ktorych kazdy moze odnalezc cos z siebie samego lub swoich znajomych. Dla mnie byl to takze film o grozbie AIDS, o tym ze nic sie nie zmienilo i nadal przedkladamy przyjemnosc nad rozum i uczucie. Dusiciel, ktory zabija nierozsadnych kochankow, jest jak smiertelny wirus - kazdy moze na niego trafic. Mozna ten film nazwac niemal symbolicznym, gdyz nie fabula jest tu najwazniejsza, ale to co sie pod nia kryje. Miejmy nadzieje, ze za pare lat dotrze on do Polski i pojawi sie na ekranach kin lub przynajmniej na szklanym ekranie telewizora. Obawiam sie, ze na razie jest jeszcze zbyt odwazny, o czym swiadczy dla mnie fakt pominiecia go na tegorocznym Warszawskim Festiwalu Filmowym. Byc moze jednak bylo to spowodowane jego niedawna premiera we Francji i pojawi sie dopiero za rok, czego zarowno sobie jak i wam zycze :)

A juz za miesiac przyjrzymy sie filmom wspomnianego tu Luca Bessona i dalszym losom aktorow, ktorzy w nich grali. Nastepny odcinek Nowego Kina Francuskiego pod tytulem Wielki Besson w nastepnym numerze The Valetz Magazine :)

Filmografia:

1.Przyjemnosc (Le Plaisir) '51; rez. Max Ophüls, wyst. Claude Dauphin, Gaby Morlay, Madaline Renaud, Danielle Darrieux, Pierre Brasseur, Jean Gabin; czarno-bialy (95 min.)

2.Fierrot Pchelka (Fierrot le pou) '90; rez Mathieu Kassovitz, wyst. Solange Labonne , Alain Brena Labinski, Mathieu Kassovitz; czarno-bialy (8 min.)

3.Metyska (Metisse) '93; scen. i rez. Mathieu Kassovitz, wyst. Julie Mauduech, Hubert Koundé, Mathieu Kassovitz; premiera we Francji: VII.93r. (95 min.)

4.Patrz jak gina ludzie (Regarde les hommes tomber) '93; rez Jacques Audiard, wyst. Jean-Louis Trintignant, Mathieu Kassovitz, Jean Yanne (100 min.)

5.Nienawisc (La haine) '95; scen. i rez Mathieu Kassovitz, wyst. Vincent Cassel, Hubert Koundé, Said Taghmaoui (95 min.)

6.Zabojca (Assasin(s)) '96; rez. Mathieu Kassovitz, wyst. Michel Serrault, Mathieu Kassovitz, Mehdi Venoufa (134 min.)

7.Piaty element (Le cinquieme element) '97; scen. i rez. Luc Besson, wyst. Bruce Willis, Gary Oldman, Ian Holm, Milla Yovovich, Mathieu Kassovitz (126 min.)

8.Doberman (Le Doberman) '97; rez. Jan Kounen, wyst. Vincent Cassel, Monica Bellucci, Tchéky Karyo (103 min.)

9.Przyjemnosc, i przykrosci z nia zwiazane (Le plaisir, et ses petits tracas) '98; rez Nicolas Boukhrief, wyst. Vicent Cassel, Julie Gayet, Mathieu Kassovitz, Michele Placido; premiera we Francji: 5.VIII.98r. (101 min.)

10.Razem razniej(Restons groupés) '98; rez. Jean-Paul Salomé, wyst. Emma de Caunes, Judith Henry, Hubert Koundé; premiera we Francji: 2.IX.98r.